CẢNH GIÁC VỚI TIN GIẢ

Sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông, đặc biệt là internet và mạng xã hội, có nhiều thuận lợi cho việc tuyên truyền của các nguồn tin chính thống quốc gia thì tin giả cũng xuất hiện ngày càng nhiều và trở thành vấn nạn với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Bởi vậy, nhận diện tin giả, nguyên nhân xuất hiện tin giả và các tác hại của nó để làm cơ sở nâng cao cảnh giác và chủ động phòng chống là vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong việc giữ vững an ninh chính trị hiện nay.

 

Tin giả còn được gọi là tin rác hoặc tin tức giả mạo, là một loại hình báo chí hoặc tuyên truyền bao gồm các thông tin cố ý hoặc trò lừa bịp lan truyền qua phương tiện truyền thông tin tức truyền thống (in và phát sóng) hoặc phương tiện truyền thông xã hội trực tuyến. Những tin giả kiểu xuyên tạc có ở tất cả các lĩnh vực: Chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại... song chúng thường xuất hiện khi có những sự kiện chính trị, xã hội quan trọng như đại hội đảng, bầu cử, họp Quốc hội, các chính sách, luật pháp mới ban hành, hay các hiện tượng "nóng", gây tranh cãi trong đời sống hiện thực, chẳng hạn thiên tai, dịch bệnh, các vụ việc vi phạm pháp luật... Các sự kiện này được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như văn bản, hình ảnh, video clip nhưng được chỉnh sửa hoặc cắt ghép và thường được đăng tải trên các trang thông tin không chính thống, qua các nền tảng mạng xã hội và các ứng dụng tin nhắn hay các công cụ tìm kiếm trên internet.

Động cơ của các đối tượng tán phát tin tức giả loại này có thể vì nhiều mục đích khác nhau như: Tài chính, chính trị, hạ uy tín của cá nhân, tổ chức một cách có chủ đích hay chỉ đơn giản là để trêu đùa, nhằm thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng.

* Tin xuyên tạc, chống phá

Tin giả, nhất là tin xuyên tạc, chống phá được tạo dựng, tán phát từ các cá nhân hay tổ chức trên mạng xã hội liên quan đến các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại,... đều gây nên những hệ quả nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến đạo đức, lối sống, nhân cách của cá nhân, cộng đồng và văn hóa dân tộc cũng như thái độ, suy nghĩ và quyết định của người dân với nhiều vấn đề của đất nước. Một trong những hệ quả không hề nhỏ mà các tin tức giả gây ra, đó là làm suy giảm niềm tin của công chúng vào truyền thông của đất nước nói chung và báo chí nói riêng, khiến cho công chúng không xác định được đâu là những nguồn tin đáng tin cậy để tiếp nhận... Đáng lưu ý, trong điều kiện các thế lực thù địch, cơ hội, phản động đang triệt để lợi dụng internet và mạng xã hội để tiến hành “diễn biến hòa bình” chống phá cách mạng Việt Nam, điều này không chỉ làm gia tăng số lượng tin giả mà tính nguy hại của nó cũng tăng lên...

* Sự nguy hiểm của tin giả

Theo thống kê, Việt Nam đang có khoảng 70 triệu người sử dụng mạng xã hội để giải trí, liên hệ bạn bè, quảng cáo, bán hàng… Thống kê của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao cho thấy, từ khi dịch Covid-19 xuất hiện, trên không gian mạng Việt Nam đã có hơn 900.000 thông tin liên quan đến tình hình dịch bệnh. Và công an các đơn vị, địa phương trong cả nước đã xác minh, làm việc với gần 700 trường hợp đưa tin sai sự thật; đã có hơn 300 đối tượng trong nước tung tin giả về dịch Covid-19 trên không gian mạng bị cơ quan chức năng xử lý. Điều đó cho thấy, tin giả trên không gian mạng là vấn đề rất phức tạp hiện nay.

Có rất nhiều nguyên nhân làm xuất hiện và lan truyền tin giả, tin sai lệch. Một mặt do sự thiếu hiểu biết của người đăng tin, chưa tìm hiểu kỹ tính chân thực của tin tức. Mặt khác do một số cá nhân, tổ chức cố tình đưa các thông tin xuyên tạc, sai sự thật với mục đích gây sự chú ý hoặc hạ uy tín của các cá nhân, tổ chức.

Hiện nay các tin giả có sức phát tán rất nhanh và khó kiểm soát chủ yếu do một số nguyên nhân như:

1. Công nghệ được phát triển mạnh mẽ khiến mỗi người đều dễ dàng tạo các web, blog, fanpage…trên các mạng xã hội làm cho số lượng người đăng tin giả dễ dàng gia tăng và khó kiểm soát.

2. Những tin giả, tin xuyên tạc thường có tiêu đề giật gân và gây chú ý cao nên thường được phát tán rất nhanh trên mạng xã hội và khó kiểm soát.

3. Từ âm mưu, thủ đoạn lợi dụng mạng xã hội để chống phá cách mạng Việt Nam của các thế lực thù địch nên các lực lượng này chủ động thường xuyên tung tin giả, tin xuyên tạc.

4. Do mục đích trục lợi hoặc quảng bá danh tiếng từ việc "câu like", "câu view" của một số cá nhân, tổ chức và nhận thức, trách nhiệm của người sử dụng mạng xã hội chưa cao trong tiếp nhận và chia sẻ các tin giả.

* Cách nhận biết tin giả

Nhận diện tin giả có rất nhiều cách khác nhau. Theo Ông Ngô Văn Hải Tổng Biên tập Báo điện tử VTC News cho biết,  hiện các chuyên gia trong lĩnh vực này đã đưa ra một số cách thức giúp người đọc có thể phát hiện tin giả thông qua 6 bước. Bao gồm:

Bước 1 là kiểm tra xem bài viết đến từ nguồn nào? 

Bước 2 là đọc kỹ trang giới thiệu để biết rõ ai đang vận hành website đó và người ta có nói rằng đây là trang châm biếm hay cố tình đăng tin giả không? 

Bước 3 là kiểm tra câu trích dẫn. Nếu bài viết trích dẫn lời một người nổi tiếng hoặc đến từ đại diện một cơ quan chức năng như sỹ quan cảnh sát, hãy thử gián câu đó vào công cụ tìm kiếm. 

Bước 4 là kiểm tra đường link bằng cách click vào các đường link trong bài viết và kiểm tra xem link có hoạt động không hoặc có từ nguồn tin cậy không? 

Bước 5 là tìm kiếm ảnh ngược với những hình ảnh và các sản phẩm khác trong bài viết. 

Bước 6 là chậm lại. Nếu như câu chuyện quá hoàn hảo, quá hay tới mức khó tin hoặc khiến bạn có phản ứng xúc cảm mạnh mẽ thì hãy tỉnh trí lại một chút. 

Ngoài 6 bước này, có thể tham khảo thêm một số cách thức khác như thận trọng nếu các trang tin tức nổi tiếng không thông tin về câu chuyện này; những tên miền kỳ cục thông thường đưa ra những tin kỳ cục và ít khi đúng sự thật; thiếu tên tác giả cho thấy câu chuyện cần thẩm định. 

Đặc biệt, đối với các tin tức càng nóng bỏng, đáp ứng sự tò mò của tuyệt đại đa số, càng giống chỉ diễn ra trong tưởng tượng, càng gây căm phẫn… thì càng phải cảnh giác. Tin tức có nhiều chữ viết kỳ lạ kiểu như xen vào bằng dấu chấm, tin tức có tít ngô nghê, phi logic như “Bộ Công an bắt Phó Tổng giám đốc công ty điện lực và 6 đồng phạm vì tăng giá điện vô tội vạ”; đường dẫn có đuôi kỳ lạ, thường là .org cũng cần phải thẩm định…

* Người dân cần cảnh giác với tin giả

Từ những vấn đề nêu trên cho thấy, phát hiện, ngăn chặn và phòng, chống tin giả là việc làm cấp bách hiện nay. Để phòng, chống tin giả trên không gian mạng đòi hỏi sự vào cuộc của tất cả các cấp, ngành, các lực lượng cũng như mỗi người dân với nhiều giải pháp đồng bộ, hiệu quả. Đặc biệt là nâng cao nhận thức cho mọi người dân về tác hại của tin giả cũng như hành vi vi phạm pháp luật trong tạo dựng và tán phát tin giả. Thực tế cho thấy, ngoại trừ một bộ phận cá nhân, tổ chức cố tình tạo dựng và tán phát tin giả nhằm mục đích tài chính, chính trị, xuyên tạc, chống phá… còn đa số cộng đồng mạng tham gia chia sẻ, thậm chí có trường hợp cũng tạo lập và tán phát những thông tin sai lệch song điều này là do tâm lý hiếu kỳ hoặc để thu hút sự chú ý của cư dân mạng. Điều đó cho thấy, đa số người tham gia mạng xã hội chưa hiểu rõ về tác hại của tin giả và những hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình tham gia mạng xã hội. Bởi vậy, cần tiếp tục đẩy mạnh việc tuyên truyền, giáo dục trong nhà trường, gia đình và xã hội về nhận thức, trách nhiệm cho các cá nhân, tổ chức tham gia mạng xã hội. Tập trung giáo dục cho người dân cách thức nhận biết tin giả, nâng cao nhận thức của người tiếp nhận thông tin, biết sàng lọc các nguồn thông tin để tiếp nhận và chia sẻ lại trên các mạng xã hội, đồng thời tránh tung tin thất thiệt vi phạm quy định pháp luật. Đi đôi với việc tăng cường tuyên truyền, giáo dục, cần đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động đấu tranh để ngăn chặn, đẩy lùi tin giả trên mạng xã hội, góp phần giữ vững An ninh Chính trị, Trật tự an toàn xã hội.

ĐẠI DƯƠNG